Otizm Spektrum Bozukluğu ve Beslenme Güçlükleri

SUNUŞ 

Bu rehberde Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocukların önemli bir kısmında görülen beslenme ve ilişkili konularda ailelere ipucu vermeye odaklanılmıştır. Fakat hatırlanması gereken bir noktanın da mutlaka altı çizilmelidir: Beslenme ve ilişkili sorunlara yönelik öneriler çocukların bireysel farklılıklarından dolayı OSB olan tüm çocuklara aynı şekilde uygulanamaz. Bu bağlamda uygulamaların gerçekleştirilebilmesi için farklı uzmanlık alanlarına sahip kişilerle (doktor, diyetisyen, özel eğitim uzmanı vb.) beraber çalışılması ve çocukların gereksinimlerine göre uyarlamalar yapılması önemlidir. Rehber, ailelere kısa bilgilendirme amacıyla hazırlandığı için başlıklar sınırlandırılmıştır. Odaklanılan konular; sıklıkla görülen sorunlar, sorunlara olası çözüm önerileri ve ailelerin dikkat edebilecekleri konular hakkındadır.

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU VE BESLENME GÜÇLÜKLERİ 

Beslenme, ebeveynlerin çocuklarını yetiştirirken yaşadıkları sorunlardan sadece bir tanesidir. Bu bağlamda bazı ebeveynler çocuklarına yemek yedirmekte güçlükler yaşadıklarını ve bu durumun kendilerini endişelendir- diğini dile getirebilmektedirler.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocuklarda yaygın biçimde görülen beslenme sorunları yeni yiyeceklerin tüketimine karşı aşırı direnç gösterme, sınırlı türde yiyecek tüketimi, yemek yerken kusacak gibi yapma (öğürme), tıbbî bir nedene bağlı olmaksızın yemekleri ağzından çıkarma ve duyusal uyaranlara aşırı duyarlılıktan dolayı belirli yiyecekleri ve özellikle büyük boyuttaki yiyecekleri yapısına bağlı olarak reddetme şeklinde tanımlanabilmektedir (Marshall ve ark., 2014).

OSB olan çocuklar özellikle duyusal alanlarda (dokunma, görme, tat, koku ve ses) çevresindekilere karşı aşırı hassas olma veya duyarsız kalma gibi davranışlar gösterebilmektedir (Cermak ve ark., 2010). Bu durum çocukların bazı yiyecekleri yeme konusunda direnç göstermelerine neden olabilmektedir. Bu nedenle yemeğin tadına bakma, koklama ve hissetme (duyusal sorunlar) ve yemeğe ilişkin deneyimler OSB olan çocukların beslenmesini etkileyebilmektedir (Çekici ve Şanlıer, 2017; Kern ve ark., 2006).

Bu beslenme sorunlarının temelinde tıbbî ya da davranışsal nedenler olabilir. Bu doğrultuda aşağıda yer alan bilgiler, OSB olan çocuğa sahip ailelerin çocuklarının yeme davranışlarını anlamalarına ve beslenme sorunlarını çözme konusunda çocuklarına rehberlik etmelerine yardımcı olmak için hazırlanmıştır.

Beslenme Sorunlarında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ve Alınabilecek Önlemler

Ailelerin öncelikle çocuklarının beslenme sorunu olup olmadığına karar vermesi gerekmektedir. Bunun için kendilerine bazı sorular sormalarında fayda vardır. Bu sorulara verdikleri yanıtlar yapacakları hakkında onlara fikir verecektir.

Ne Zaman Endişelenmeliyim?

Ailelerin kendilerine ilk sormaları gereken soru budur. Kültür nedeniyle ve tecrübe eksikliğine bağlı olarak ailelerin, çocuklarının beslenmeleri ile ilgili yanlış bilgileri ya da kaygıları gelişebilmektedir. Bu nedenle önce sizi endişelendiren düşüncenizin yerinde olup olmadığına karar vermeniz gerekmektedir. Aklınızdaki sorulara aşağıdaki yanıtları alıyorsanız bir uzmanla görüşme zamanınız gelmiştir:

Çocuğunuz kilo kaybediyorsa veya sağlık problemleri yaşıyorsa,

Çocuğunuz sınırlı türde ve/veya çok az yemek yiyorsa,

Yemek zamanı geldiğinde problemli davranışlar gösteriyorsa.

Verdiğiniz yanıtlara bağlı olarak tıp hekimleri (dâhiliye uzmanı vb.), psikologlar, diyetisyenler ve özel eğitim öğretmenleri ile görüşmeler yaparak durumun tıbbî ya da davranışsal boyutları hakkında bilgiler edinebilirsiniz. Bundan sonra atacağınız adımlar durumun tıbbî ve davranışsal destek gerektirip gerektirmediğine bağlı olarak şekillenecektir.  

Kaynak: Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü